La collaboración internacional que trabaya nel esperimentu Compact Muon Solenoid (CMS), y na que participa dende va años el Grupu Esperimental de Física d’Altes Enerxíes de la Universidá d’Uviéu, acaba de publicar la so primer busca de nueva física, a partir de los datos del tercer periodu de funcionamientu del Gran Colisionador de Hadrones (LHC) de la Organización Europea pa la Investigación Nuclear (CERN). Participaron nel estudiu, amás del Grupu d’Altes Enerxíes del Institutu de Ciencies y Tecnoloxíes Espaciales d’Asturies (ICTEA) de la universidá asturiana, l’Institutu de Física de Cantabria (IFCA), l’Institutu d’Altes Enerxíes de l’Academia Austriaca de les Ciencies (HEPHY), la Universidá de California Los Ángeles (UCLA), Rice University y el Centru d’Investigaciones Enerxétiques, Medioambientales y Tecnolóxiques (CIEMAT).
L’equipu científicu llogró esaminar la posibilidá de producir fotones escuros (dark photon) por aciu la desintegración de bosones de Higgs nel mayor acelerador de partícules del mundu, el LHC. Estos fotones escuros tienen dos particularidaes: son partícules con un altu tiempu de vida, yá que tienen una vida media de más d’una décima d’una milmillonésima de segundu; y son exótiques porque nun formen parte del modelo estándar de la física de partícules, esto ye, la principal teoría sobre los componentes fundamentales del Universu. Esti resultáu nuevu ufierta más información a la comunidá investigadora sobre’l procesu de cómo los bosones de Higgs se desintegren en fotones escuros, estrechando entá más l’área na que los científicos pueden buscalos.
Según les predicciones realizaes pola comunidá científica, los fotones escuros viaxaríen una distancia nel detector CMS enantes de desintegrarse en muones desplazaos. Si rastrexen les buelgues d’estos muones, afayaríase que nun lleguen hasta’l puntu de choque, porque les buelgues vienen de una partícula que yá s’alloñó cierta distancia, ensin dexar rastru. Estos muones desplazaos son el principal oxetu d’analís nesta busca.
La contribución de la Universidá d’Uviéu
L’equipu de la Universidá d’Uviéu encargóse, nesti casu, de la busca y analís d’estes partícules exótiques de tiempu de vida alto, bien distintes al conocíu Bosón de Higgs. L’equipu asturianu rediseñó y perfeccionó el sistema de peneráu que dexa escoyer una pequena fracción de los millones de choques que se producen nun segundu. El principal artífiz d’esti rediseño ye l’investigador Alejandro Soto, que ta realizando la so tesis doctoral nel Grupu Esperimental d’Altes Enerxíes del ICTEA.
D’esta forma, llogróse sacar el máximu partíu al LHC, lo que dexa llograr un resultáu sólidu utilizando solo un terciu de la cantidá de datos de busques anteriores. Esto dexa esplorar nueves rexones nes que pueden escondese estes partícules de llarga vida d’una forma precisa y optimizando l’almacenamientu.
Nos próximos meses, l’equipu del Grupu Esperimental d’Altes Enerxíes de la Universidá d’Uviéu va siguir trabayando en técniques más potentes p’analizar tolos datos tomaos nel tercer periodu de funcionamientu, coles mires de siguir esplorando nueva física más allá del modelu estándar, de la que trabaya nel rediseñu del sistema de filtráu pa cuando entre en funcionamientu’l LHC d’alta lluminosidá en 2029, gracies al trabayu, ente otros, de les investigadores Pelayo Leguina, Javier Prado, Clara Ramón y Carlos Vico. Pa esti trabayu, el grupu cunta col proyectu INTREPID, dirixíu pol profesor Folgueras, dende’l que van desenvolver técniques avanzaes d’intelixencia artificial y tarxetes programables d’última xeneración pa construyir un sistema de filtráu que dexe detectar estes partícules d’alta vida media nuna fracción de segundu (microsegundos) y facilitar asina un descubrimientu científicu ensin precedentes nos próximos años.
